امنیت شبکه درصنایع فولاد

امنیت شبکه:

مقدمه

در عصر دیجیتال، امنیت شبکه یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های سازمان‌ها، کسب‌وکارها و کاربران شخصی است. با افزایش تهدیدات سایبری، محافظت از داده‌ها و زیرساخت‌های شبکه‌ای به یک ضرورت تبدیل شده است. این مقاله به بررسی اصول امنیت شبکه، تهدیدات رایج، روش‌های دفاعی و بهترین شیوه‌ها برای ایمن‌سازی سیستم‌های ارتباطی می‌پردازد.

1. امنیت شبکه چیست؟

امنیت شبکه مجموعه‌ای از سیاست‌ها، ابزارها و تکنیک‌هایی است که برای محافظت از داده‌ها و منابع شبکه در برابر تهدیدات طراحی شده‌اند. اهداف اصلی امنیت شبکه شامل موارد زیر است:

– محرمانگی (Confidentiality): جلوگیری از دسترسی غیرمجاز به اطلاعات حساس

– یکپارچگی (Integrity): حفظ صحت و عدم تغییر داده‌ها توسط افراد غیرمجاز

– دسترس‌پذیری (Availability): اطمینان از دسترسی کاربران مجاز به منابع شبکه

2.تهدیدات رایج در امنیت شبکه

2.1 حملات نرم‌افزاری

– بدافزارها (Malware): شامل ویروس‌ها، تروجان‌ها، باج‌افزارها و جاسوس‌افزارها

– حملات DoS و DDoS: ایجاد ترافیک مخرب برای از کار انداختن سرویس‌ها

2.2 حملات مهندسی اجتماعی

– فیشینگ (Phishing): فریب کاربران برای افشای اطلاعات حساس

– Spear Phishing: حمله هدفمند به افراد کلیدی یک سازمان

2.3 آسیب‌پذیری‌های شبکه

– پیکربندی نادرست تجهیزات: تنظیمات اشتباه در روترها، سوئیچ‌ها و فایروال‌ها

– استفاده از پروتکل‌های رمزنگاری قدیمی: مانند نسخه‌های ناامن TLS و SSL

3. اصول و مفاهیم کلیدی امنیت شبکه
4. دفاع در عمق (Defense in Depth): استفاده از چندین لایه حفاظتی مانند فایروال، IDS/IPS و آنتی‌ویروس
5. اصل کمترین امتیاز (Least Privilege): محدود کردن دسترسی کاربران به حداقل سطح مورد نیاز
6. مدیریت وصله‌ها (Patch Management): به‌روزرسانی منظم نرم‌افزارها و سیستم‌عامل‌ها برای رفع آسیب‌پذیری‌ها
7. پویش آسیب‌پذیری (Vulnerability Scanning): شناسایی نقاط ضعف قبل از سوءاستفاده مهاجمان

4. ابزارهای امنیت شبکه

نوع ابزار  مثال‌ها  کاربرد اصلی

فایروال (Firewall)  Cisco ASA, pfSense  کنترل ترافیک ورودی و خروجی

IDS/IPS  Snort, Suricata  شناسایی و جلوگیری از نفوذ

VPN  OpenVPN, WireGuard  رمزنگاری ترافیک از راه دور

سیستم مدیریت لاگ  Splunk, ELK Stack  تحلیل و مانیتورینگ رخدادها

DLP  Symantec DLP, Forcepoint  جلوگیری از خروج اطلاعات حساس

5. بهترین شیوه‌های امنیت شبکه
6. تدوین سیاست‌های امنیتی: تعریف استانداردها و فرآیندهای دسترسی
7. آموزش پرسنل: آگاهی‌بخشی درباره مهندسی اجتماعی و تهدیدات سایبری
8. استفاده از احراز هویت چندعاملی (MFA): افزایش امنیت ورود به سیستم‌ها
9. برنامه واکنش به حادثه (Incident Response Plan): مستندسازی مراحل شناسایی، کنترل و بازیابی
10. پشتیبان‌گیری منظم: ذخیره‌سازی نسخه‌های پشتیبان در مکان‌های امن

6. استانداردها و چارچوب‌های امنیتی

– ISO/IEC 27001: استاندارد مدیریت امنیت اطلاعات

– NIST SP 800-53: کنترل‌های امنیتی برای سازمان‌های دولتی

– CIS Controls: مجموعه‌ای از بهترین اقدامات حفاظتی

حمله سایبری به صنایع فولاد

صنایع فولاد ایران در ۲۷ ژوئن ۲۰۲۲ (۶ تیر ۱۴۰۱) مورد حمله سایبری قرار گرفتند. گروه هکری گنجشک درنده (Predatory Sparrow) مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت و سه شرکت بزرگ فولاد ایران را هدف قرار داد:

1. فولاد مبارکه اصفهان

2. فولاد هرمزگان

3. ذوب‌آهن خوزستان

چگونه حمله انجام شد؟

🔹 مهاجمان با نفوذ به سیستم‌های کنترل صنعتی (ICS) و دوربین‌های داخلی، تصاویر و داده‌های حساس را منتشر کردند.

🔹 حمله باعث اختلال در فرآیند خلأزدایی (Vacuum Degassing) شد که کیفیت شمش‌های فولادی را به‌شدت کاهش داد.

🔹 مهاجمان از اطلاعات متن‌باز (OSINT) برای شناسایی نسخه‌های قدیمی کنترلرهای Siemens PCS7/S7-400 استفاده کردند.

🔹 نبود تفکیک مناسب بین شبکه IT و OT به مهاجمان اجازه داد تا به سیستم‌های صنعتی دسترسی پیدا کنند.

عوامل کلیدی موفقیت حمله

در این بخش، شش عامل اصلی موفقیت این حمله را با جزئیات فنی، بررسی می‌کنیم.

عامل ۱: تفکیک ناکافی شبکه (Insufficient Network Segmentation)

۱. معماری تخت (Flat Network):

– شبکه IT و OT در یک دامنه آدرس‌دهی قرارداده شده بودند و هیچ جداسازی منطقی قوی بین ایستگاه‌های مهندسی (Engineering Station)، HMI و سرورهای IT وجود نداشت.

– مهاجمان پس از ورود به VPN به‌سادگی با اسکن ARP و ping sweep توانستند آدرس IP سرورهای PCS7 را کشف کنند.

۲. نبود DMZ اختصاصی OT:

– همه سرورها، از جمله سرورهای مانیتورینگ و HMI، پشت یک فایروال شرکتی ساده قرار داشتند که تنها ترافیک TCP/UDP متداول را فیلتر می‌کرد.

– مسیر ترافیک RDP و SMB بدون هیچ‌گونه بررسی عمیق (DPI) اجازه می‌داد مهاجم به‌ راحتی از شبکه IT وارد شبکه کنترل صنعتی شود.

۳. پیکربندی نادرست ACL در فایروال:

– قوانین دسترسی بین VLANها بسیار کلی و براساس آدرس‌های منبع/مقصد بودند و نه براساس پروتکل و اپلیکیشن.

– پورت 3389 (RDP) و 445 (SMB) به‌صورت “Any → Any” مجاز شده بودند که امکان lateral movement را به راحتی فراهم می‌ساخت.

عامل ۲: استفاده از اعتبارات پیش‌فرض و ضعیف (Default & Weak Credentials)

۱. حساب‌های کنترل‌کننده PLC با تنظیمات کارخانه:

– بسیاری از PLCها با یوزرنیم/پسوردهای پیش‌فرض (مثلاً S7DEFAULT/S7DEFAULT) رها شده بودند.

– اپراتورها به‌دلیل عجله در راه‌اندازی خطوط تولید، نتوانسته بودند هیچ یک از این حساب‌ها را تغییر دهند.

۲. عدم پیاده‌سازی احراز هویت چندمرحله‌ای (MFA):

– سرویس VPN و پنل‌های RDP تنها به پسورد متکی بودند و هیچ‌گونه OTP یا توکن سخت‌افزاری/نرم‌افزاری مورد استفاده قرار نگرفت.

– مهاجمان با یک بار سرقت اعتبارنامه از طریق فیشینگ، تسلط کامل بر حساب‌های حیاتی پیدا کردند.

3. مدیریت ضعیف گردش رمز و دوره تناوب تغییر پسورد:

– پسوردها برای مدت بیش از شش ماه ثابت باقی مانده بودند و هیچگاه تحت فرآیند Password Vault یا گردش خودکار قرار نگرفته بودند.

– نبود تفکیک حساب‌های Domain و Local باعث شد مهاجم پس از Pass-the-Hash بتواند وارد هر سروری شود.

عامل ۳: فقدان ابزارهای امنیتی تخصصی OT/ICS

۱. عدم حضور فایروال‌های Industrial–Aware:

– فایروال‌های معمول شرکت تنها بسته‌های داده را براساس پورت و آدرس فیلتر می‌کردند و از بازرسی پروتکل‌های S7comm یا Modbus غافل بودند.

– DPI برای شناسایی دستورات نوشتن (Write Requests) به بلاک‌های حافظه PLC فعال نبود.

۲. نبود IDS/IPS ویژه کنترل صنعتی:

– هیچ سامانه‌ٔ تشخیص نفوذ (IDS) سراسری برای SCADA نصب نشده بود تا الگوهای رفتاری غیرعادی مانند تکرار مکرر Function Code 0x10 (Write Multiple Registers) را هشدار دهد.

– Intrusion Prevention نیز برای بلوکه کردن این درخواست‌ها پیکربندی نشده بود و همه‌چیز عبور می‌کرد.

۳. نداشتن انطباق با استاندارد ISA/IEC 62443:

– هیچ‌گونه Zone-Based Architecture (Safety Zone, Control Zone و…) پیاده‌سازی نشده بود تا ترافیک بین نواحی حساس محدود شود.

عامل ۴: فرایند مدیریت پچ و آسیب‌پذیری ضعیف (Poor Patch & Vulnerability Management)

۱. تأخیر طولانی در اعمال به‌روزرسانی‌ها:

– نسخه‌های WinCC و PCS7 بیش از یک سال پشت سر هم به‌روز نشده بودند؛ آسیب‌پذیری‌های RCE و DoS شناخته‌ شده (مانند CVE-2020-15782) برطرف نشده بود.

۲. نبود محیط آزمایشی (Test Lab) برای Validation:

– به دلیل ترس از توقف خط تولید، هیچ آزمایشگاهی برای تست وصله‌ها وجود نداشت و تیم‌ها از اعمال Patch در محیط واقعی واهمه داشتند.

۳. نداشتن مکانیسم Vulnerability Scanning منظم:

– ابزارهایی مانند OpenVAS یا Nessus تنها بر روی شبکه IT اجرا می‌شدند و شبکه OT از بررسی منظم دور مانده بود.

عامل ۵: آموزش ناکافی و آمادگی ضعیف برای پاسخ به حادثه (Insufficient Awareness & IR Preparedness)

۱. فقدان برنامه‌ٔ منظم آموزش ضد فیشینگ:

– اپراتورهای OT هیچ‌گاه در برابر ایمیل‌های هدفمند آموزش ندیده بودند و لینک‌های مخرب را با ظاهری معتبر در صفحات داخلی شرکت کلیک می‌کردند.

۲. عدم برگزاری تمرین‌های Table-Top و Red Teaming:

– تیم‌های IT و OT هیچگاه با سناریوی شبیه‌سازی‌شده مواجه نشده بودند؛ لذا زمان شناسایی حمله از چند دقیقه به چند ساعت افزایش یافت.

۳. عدم مستندسازی Incident Response Playbook:

– هیچ راهنمای گام‌به‌گام (Playbook) برای ایزوله‌سازی، جمع‌آوری شواهد و بازیابی به‌صورت خودکار تدوین نشده بود.

عامل ۶: سوءاستفاده از اطلاعات متن‌باز و افشای ناخواسته (OSINT Abuse & Unintended Disclosure)

۱. انتشار نمودارهای شبکه و اسناد فنی در وب‌سایت‌های پیمانکاران:

– معماری TAC و Siemens PCS7 به‌صورت PDF در وب‌سایت تأمین‌کننده تجهیزات قابل دانلود بود و جزئیات آدرس‌دهی و نوع کنترلرها مشخص بود.

۲. تصاویر اتاق کنترل در شبکه‌های اجتماعی:

– کارکنان در LinkedIn و Instagram باکمال میل عکس‌هایی از اتاق کنترل و Rack تجهیزات منتشر می‌کردند که برای مهاجمان حکم “Google Street View” داخلی پیدا کرده بود.

۳. افشای مسیرهای دسترسی VPN/RDP در فایل‌های پیکربندی به‌جا مانده روی سرورها:

– فایل‌های .ovpn یا .rdp با Credentials رمز نشده روی پارتیشن مشترک ذخیره شده بود و مهاجم به آنها دسترسی یافت.

راهنمای جامع جلوگیری از حملات سایبری به صنایع فولاد ایران

۲. اقدامات کلیدی برای جلوگیری از حملات

۲.۱ تفکیک شبکه IT و OT (Network Segmentation & Isolation)

✅ ایجاد DMZ صنعتی:

– قرار دادن سرورهای مانیتورینگ و کنترل در یک منطقه غیرنظامی (DMZ) بین IT و OT

– مسدود کردن ارتباط مستقیم بین شبکه‌های IT و OT

✅ استفاده از VLAN و Zone-Based Firewall:

– تعریف VLANهای مجزا برای تجهیزات صنعتی، کاربران IT و سیستم‌های مدیریتی

– تنظیم ACLهای سخت‌گیرانه برای جلوگیری از عبور ترافیک غیرمجاز بین VLANها

✅ محدود کردن دسترسی از راه دور (Remote Access Restrictions):

– حذف دسترسی مستقیم RDP به کنترلرهای صنعتی

– استفاده از Jump Server با احراز هویت چندمرحله‌ای (MFA)

۲.۲ کنترل دسترسی و احراز هویت قوی (Access Control & Authentication)

✅ اجرای احراز هویت چندمرحله‌ای (MFA) برای VPN و RDP

– استفاده از OTP یا توکن سخت‌افزاری برای ورود به سیستم‌های حساس

✅ مدیریت حساب‌های کاربری و حذف تنظیمات پیش‌فرض:

– تغییر رمزهای پیش‌فرض PLC و HMI (مثلاً حذف S7DEFAULT)

– استفاده از Password Vault برای ذخیره امن رمزهای عبور

✅ محدود کردن دسترسی کاربران بر اساس اصل “کمترین امتیاز” (Least Privilege):

– فقط کاربران مجاز باید به سیستم‌های کنترل صنعتی دسترسی داشته باشند

– حذف حساب‌های عمومی و اشتراکی در سیستم‌های SCADA

۲.۳ نصب و پیکربندی ابزارهای امنیتی تخصصی OT (Industrial Cybersecurity Tools)

✅ استفاده از فایروال‌های صنعتی (Industrial Next-Gen Firewall):

– فیلتر کردن ترافیک پروتکل‌های صنعتی مانند Modbus، S7comm و OPC

– اجرای Deep Packet Inspection (DPI) برای شناسایی دستورات مخرب

✅ راه‌اندازی سیستم‌های تشخیص نفوذ (ICS IDS/IPS):

– نصب Suricata یا Snort برای تحلیل ترافیک صنعتی

– تنظیم هشدار برای رفتارهای غیرعادی مانند تغییرات ناگهانی در PLC

✅ مانیتورینگ و تحلیل لاگ‌ها (SIEM & Log Monitoring):

– ارسال لاگ‌های سیستم‌های صنعتی به Splunk یا ELK Stack

– تعریف قوانین هشدار برای شناسایی حملات سایبری

۲.۴ مدیریت آسیب‌پذیری‌ها و به‌روزرسانی سیستم‌ها (Patch Management & Vulnerability Assessment)

✅ به‌روزرسانی منظم فریم‌ویر PLC و HMI:

– اجرای Patch Management برای کنترلرهای Siemens PCS7 و WinCC

– بررسی آسیب‌پذیری‌های شناخته‌شده (مثلاً CVE-2020-15782)

✅ اجرای تست‌های نفوذ دوره‌ای (Penetration Testing):

– استفاده از Nessus یا OpenVAS برای اسکن آسیب‌پذیری‌های شبکه صنعتی

– اجرای تست نفوذ روی سیستم‌های SCADA و PLC

✅ ایجاد محیط آزمایشی (Test Lab) برای بررسی وصله‌ها:

– قبل از اعمال Patch، تست آن در یک محیط آزمایشی برای جلوگیری از اختلال در تولید

۲.۵ آموزش پرسنل و آمادگی برای پاسخ به حادثه (Security Awareness & Incident Response)

✅ برگزاری دوره‌های آموزشی برای اپراتورها و مهندسان:

– آموزش نحوه شناسایی حملات فیشینگ و مهندسی اجتماعی

– تمرین‌های شبیه‌سازی حمله سایبری (Table-Top Exercises)

✅ تدوین برنامه واکنش به حادثه (Incident Response Plan):

– تعریف مراحل شناسایی، ایزوله‌سازی، بازیابی و گزارش‌دهی حملات

– تعیین تیم‌های مسئول برای مدیریت بحران

✅ برگزاری تست‌های Red Team و Blue Team:

– اجرای حملات شبیه‌سازی‌شده توسط تیم Red Team برای ارزیابی امنیت

– بررسی و بهبود دفاع سایبری توسط تیم Blue Team

—

۳. نتیجه‌گیری

حمله سایبری به صنایع فولاد ایران نشان داد که عدم تفکیک شبکه، ضعف در احراز هویت، نبود ابزارهای امنیتی تخصصی و آموزش ناکافی باعث موفقیت مهاجمان شد. برای جلوگیری از حملات مشابه، باید یک لایه‌بندی امنیتی چندسطحی اجرا شود که شامل تفکیک شبکه، کنترل دسترسی، مانیتورینگ، مدیریت آسیب‌پذیری‌ها و آموزش پرسنل باشد.

گام‌های پیشنهادی بعدی:

🔹 اجرای VLAN و DMZ برای جداسازی IT و OT

🔹 نصب فایروال‌های صنعتی و IDS/IPS برای تحلیل ترافیک صنعتی

🔹 پیاده‌سازی MFA و مدیریت رمزهای عبور برای سیستم‌های حساس

🔹 برگزاری تمرین‌های شبیه‌سازی حمله و تست‌های نفوذ دوره‌ای

🔹 تدوین برنامه واکنش به حادثه و آموزش پرسنل

با اجرای این اقدامات، صنایع فولاد ایران می‌توانند امنیت سایبری خود را تقویت کرده و از حملات آینده جلوگیری کنند. 🚀🔒